Bayraktar
Model Bayraktar (model Bayraktar TB2) został opracowany przez firmę Baykar Makina (Turcja) został oficjalnie przedstawiony 2014-05-03.
Jego podstawowe wymiary techniczne to:
- długość: 6.50 m
- szerokość: 12.00 m
Maksymalna masa startowa, to 650.00 kg. Dron ten potrafi wznieść się w powietrze z ładunkiem o max masie 150.00 kg. Masa awioniki nie może przekroczyć 55.00 kg. Całkowita, maksymalna masa uzbrojenia to 150.00 kg.
Średnia prędkość na wysokości przelotowej (czyli takiej, na której najwydajniej pracuje) to 130.00 km/h. Prędkość maksymalną wyznacza wartość 220.00 km/h.
Zasięg modelu Bayraktar TB2 to 150000.00 m. Długotrwałość lotu tegoż modelu wynosi 27.00 h. Bezzałogowiec ten potrafi się wzbić w powietrze do wysokości 8200.00 m. nad poziomem morza. Dopuszczalna wysokość nad operatorem to 8200.00 m.
Niniejszy bezzałogowiec startuje na lotnisku, z lotniskowca. Do podstawowych metod lądowania Bayraktar zaliczamy: na lotnisku / pasie, na lotniskowcu. Silniki nośne to: czterocylindrowy silnik Rotax, Śmigło pchające, silnik tłokowy. Dron ten jest wyposażony m.in. w: kamera HD, kamera termowizyjna, kamery pracujące w podczerwieni, kamery pracujące w świetle dziennym, laserowy wskaźnik celów, głowica obserwacyjno-celownicza, dalmierz, system rozpoznania elektronicznego. Dron charakteryzuje się zatem m.in. wykonany z materiałów kompozytowych. Jako dron uderzeniowy, dron ten potrafi oczywiście przenosić i wykorzystywać uzbrojenie, w szczególności m.in. bomby kierowane laserowo, bomby szybujące, bomby MAM-L, bomby MAM-C.
Reasumując, na bazie wyżej wymienionych parametrów, drona tego zaliczyć można do następujących kategorii: samoloty, płatowce, UCAV, uderzeniowe, wojskowe.
- źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Bayraktar_TB2
Geneza
Na początku XXI wieku rozpoczął się gwałtowny rozwój technologii bezzałogowych statków powietrznych. Ich szerokie i efektywne wykorzystanie przez amerykańskie wojska w Afganistanie i Iraku przyczyniło się do rozpropagowania idei użycia bezzałogowych aparatów w działaniach rozpoznawczych, zwiadowczych oraz bojowych. Ich potencjał został dostrzeżony również w Turcji, mającej dobre stosunki w owym okresie ze Stanami Zjednoczonymi, oraz drugim krajem będącym pionierem w użyciu i produkcji bezzałogowych samolotów, Izraelem. Turcja od dziesięcioleci prowadzi walkę z bojownikami kurdyjskimi na górzystych obszarach swojego kraju. Wsparcie ze strony tanich w eksploatacji i prostych w użyciu bezzałogowych aparatów, których nadzorem można by objąć trudno dostępne rejony, w których ukrywali się i działali kurdyjscy peszmergowie, pozwoliłoby ograniczyć straty w ludziach oraz koszty tradycyjnych operacji poszukiwawczo-patrolowych realizowanych przy użyciu narażonych na pułapki i zasadzki tureckich żołnierzy. Kierując się taką strategią, Turcja podjęła decyzję o zakupie maszyn typu UAV. Pomimo dobrych kontaktów z ich wiodącymi wówczas producentami, Izraelem i Stanami Zjednoczonymi, realizacja zakupu napotkała trudności. Od czasu tureckiej inwazji na Cypr w 1974 roku sprzedaż broni do Turcji podlega ograniczeniom i restrykcjom. Pomimo tego, w 1993 roku Turcji udało się nabyć 22 egzemplarze rozpoznawczych GNAT-750. Tureccy żołnierze mieli wcześniejsze doświadczenia z GNAT-750, który był używany przez operatorów Centralnej Agencji Wywiadowczej do kontroli północnych obszarów Iraku. Zakupiono sześć standardowych GNAT-750 oraz szesnaście I-GNAT ER. Ich eksploatacja okazała się jednak dalece odbiegać od oczekiwań. Maszyny były awaryjne, surowy klimat wschodniej Turcji wielokrotnie uniemożliwiał podjęcie akcji przez wrażliwe na kaprysy pogody GNAT-750. Dodatkowo dostarczany materiał wideo był złej jakości[1]. W 2006 roku Turcja skierowała się do drugiego ze swoich ówczesnych sojuszników, dysponujących odpowiednią technologią, Izraelem. Zakupiono wówczas 10 rozpoznawczych aparatów IAI Heron. Niestety dla Turcji również one nie spełniły pokładanych w nich nadziei. Aparaty okazały się być wysoce zawodne, a ich rzeczywiste parametry lotu odbiegały od tych deklarowanych przez producenta. Sytuacja była na tyle napięta, że turecki minister obrony Nurettin Canikli publicznie oskarżył przebywających w Turcji izraelskich serwisantów o celowe sabotowanie pracy i działań aparatów IAI Heron. W kolejnych latach relacje z Izraelem popsuły się na tyle mocno, iż niemożliwym stało się pozyskanie nowych aparatów z tego źródła. Z drugiej strony, również Stany Zjednoczone pod kątem utrzymania swoich wiodących relacji z Izraelem nie były chętne, aby sprzedać Turcji MQ-1 Predator. W kręgu zainteresowań tureckich sił zbrojnych znalazł się również amerykański uderzeniowy MQ-9 Reaper ale i sprzedaż tego aparatu do Turcji została zablokowana przez administracje Baracka Obamy[2]. Tym samym, jedynym pewnym źródłem pozyskania nowego sprzętu pozostał rodzimy, turecki przemysł[3].- źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Bayraktar_TB2
Program
W 2007 roku Podsekretariat Przemysłu Obronnego Turcji rozpoczął projekt Rozwoju Taktycznego Bezzałogowego Statku Powietrznego. Celem projektu była budowa aparatu klasy MALE, zdolnego do operowania w powietrzu przez 8 godzin i wyniesieniu na wysokość 6000 m użytecznego ładunku o masie rzędu 35 kg. Swój akces do programu zgłosiły dwie firmy. Vestel z projektem samolotu Karayel oraz Baykar Makina z maszyną oznaczoną jako Çaldıran. Baykar zaprojektował wolnonośny średniopłat ze skrzydłami o dużym wydłużeniu i stałym podwoziem z przednim podparciem. Maszynę zaprojektowano w układzie dwubelkowym. Na końcach obydwu belek znajdowały się pionowe stery kierunku, belki połączone były sterem wysokości. Samolot napędzany był komercyjnym silnikiem tłokowym ze śmigłem pchającym umieszczonym w tylnej części gondoli kadłubowej. 8 czerwca 2009 roku aparat po raz pierwszy wzniósł się w powietrze. Do prób w locie wybudowano dwa prototypy. Jeden z nich 30 września tego samego roku uległ katastrofie w wyniku błędu operatora kontrolującego wznoszenie samolotu. Pomimo katastrofy, 3 października 2009 roku maszyna została zaprezentowana oficjalnej delegacji wojska. Projekt Baykara zaprezentował całkowicie autonomiczny start, poprzedzony samodzielnym manewrem kołowania na pas startowy, lot po zaprogramowanej trasie i autonomiczne lądowanie. Próby i zaprojektowany system zostały ocenione na tyle pozytywnie, iż 6 stycznia 2010 roku Podsekretariat Przemysłu Obronnego podjął decyzję o rozpoczęciu negocjacji z producentem na temat przyszłego zakupu. Wstępne zamówienie obejmowało dwa zestawy. Pojedynczy zestaw składał się 6 aparatów latających i dwóch stacji kontroli naziemnej. Do podpisania umowy zakupu doszło dopiero dwa lata później, 20 grudnia 2011 roku- źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Bayraktar_TB2
Projekt
Çaldıran był jedynie demonstratorem technologii i rozwiązań, mających znaleźć zastosowanie w docelowym aparacie. 6 stycznia 2012 roku oficjalnie rozpoczęto prace nad wersją oznaczoną jako Bayraktar Blok B, który ostatecznie miał się przerodzić w maszynę oznaczoną jako Bayraktar TB2 (Tactical Blok 2). Przekonstruowano usterzenie samolotu. Zachowując dwubelkową konstrukcję, usunięto statecznik poziomy, a opierające się swoimi podstawami o belki stateczniki pionowe połączono ze sobą górnymi krawędziami, tworząc usterzenie w układzie odwróconego V. Na szczycie usterzenia pionowego zainstalowana została kamera, pozwalająca na obserwacje przedniej półsfery. Zwiększono rozpiętość skrzydeł, a każdy z płatów ma po dwa podskrzydłowe punkty do podwieszania wyposażenia zewnętrznego lub uzbrojenia. Pozostawiono układ napędowy, w którym tłokowy silnik Rotax 912 iS napędza dwułopatowe śmigło pchające. Zmodyfikowano podwozie – podwozie główne pozostało stałe, ale przednie koło podczas lotu chowane jest do wnęki w kadłubie. Zmiana spowodowana była instalacją pod kadłubem wielosensorowej, stabilizowanej głowicy obserwacyjno-celowniczej Wescam CMX-15D. Chowana przednia goleń nie ogranicza pola obserwacji głowicy. W głowicy umieszczona jest kamera termowizyjna wysokiej rozdzielczości, pracująca w średnim zakresie podczerwieni, kamera światła dziennego HD z obiektywem zmiennoogniskowym, laser podświetlający cel, pełniący jednocześnie funkcję dalmierza, oraz kamera HD, pracująca w warunkach niskiego poziomu oświetlenia. TB2 posiada możliwość prowadzenia misji o charakterze ELINT oraz COMINT, przechwytywania transmisji komunikacyjnych. Tego typu zadania realizowane są przy użyciu rodzimej produkcji systemu rozpoznania elektronicznego BSI-101. Głównym elementem systemu jest odbiornik fal radiowych, działający w zakresie od 10 MHz do 6 GHz. Spektrum działania systemu umożliwia monitorowanie klasycznej komunikacji radiowej, jak również cywilnych sieci telefonii komórkowych. Wyposażenie dodatkowe, montowane na podskrzydłowych zaczepach, standardowo może mieć masę 55 kg. Jednak po zmniejszeniu ilości paliwa, konstrukcyjnie skrzydła są zdolne do udźwignięcia ładunku o masie 150 kg. 140-litrowy zbiornik Çaldırana w wersji TB2 powiększono do 300 litrów[4][3]. Zaletą jest duża długotrwałość lotu – 27 godzin, aczkolwiek zasięg łączności radiowej, bez radiotranslacji, ogranicza promień działania do 150 km od stacji kierowania[5]. Większy zasięg możliwy jest do uzyskania albo w trybie autonomicznym – lotu po zaprogramowanej trasie, albo przy przełączaniu się na różne stacje naprowadzania rozlokowane na trasie- źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Bayraktar_TB2
Prototyp
Ukończony prototyp aparatu, oznaczony jako PT-1, z rejestracją TC-ERB, wzniósł się do swojego dziewiczego lotu 3 maja 2014 roku. Miesiąc później, 14 czerwca, samolot wzniósł się na rekordową wysokość 8238 metrów, dokonał tego z pełnym obciążeniem. W dniach 5–6 sierpnia tego samego roku samolot pomyślnie przebył próbę długotrwałości lotu, utrzymując się w powietrzu przez 24 godziny i 34 minuty. Maszyna przebyła w tym czasie 4040 km, osiągając wysokość lotu 5486 metrów. W trakcie odbywających się w Turcji w dniach 25–28 września pokazów lotniczych Istanbul Airshow 2014 po raz pierwszy zaprezentowano TB2 publiczności. W kolejnym miesiącu, 17 listopada rozpoczęto próby ukończonego zestawu operacyjnego, składającego się z sześciu samolotów i dwóch stacji kontroli. Próby miał na celu zapoznanie się z parametrami systemu i jego kompatybilnością z wymaganiami zamawiających tureckich sił zbrojnych. Próby pomyślnie ukończono, a pierwszy zestaw został oficjalnie przekazany odbiorcy 22 listopada 2014 roku. Kolejny, tak samo skonfigurowany zestaw, trafił do tureckich sił zbrojnych 16 czerwca 2015 roku[3][4]. Gotowość operacyjną osiągnęły w 2016 roku[7]. Pierwotnie TB2 był przeznaczony zgodnie z wymaganiami jedynie do celów rozpoznawczych, jednak wkrótce konstrukcję dostosowano do przenoszenia uzbrojenia[8]. Według informacji producenta, do grudnia 2020 roku wyprodukowano 154 aparaty TB2[9]. Cenę samego bezpilotowca (bez zestawu naprowadzania) szacuje się na 2 miliony dolarów USA- źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Bayraktar_TB2
Uzbrojenie
Pierwsze dostarczone egzemplarze TB2 pozbawione były możliwości wykonywania zadań uderzeniowych[8]. Tym niemniej, zamawiający oczekiwał możliwości wykonywania tego typu misji i już w 2015 roku przystosowano konstrukcję do przenoszenia uzbrojenia[11]. Od 2017 roku TB2 są standardowo produkowane w wersji dostosowanej do przenoszenia uzbrojenia w postaci czterech bomb kierowanych[12]. Udźwig uzbrojenia jest stosunkowo niewielki i wynosi 55 kg, a przy zmniejszonym zapasie paliwa 150 kg[12]. Standardowym typem są szybujące bomby kierowane rodziny MAM (Mini Akıllı Mühimmat) produkowane przez firmę Roketsan, określane też jako minibomby z uwagi na małą masę[12]. Cięższą wersją jest MAM-L (MAM-Lazer) o masie 22,5 kg – litera „L” oznacza sposób naprowadzania pocisku na odbite światło lasera[12]. MAM-L wywodzi się z konstrukcji śmigłowcowych przeciwpancernych pocisków UMTAS. Podstawową modyfikacją było usunięcie rakietowego silnika napędzającego oryginalne UMTAS, dzięki temu zabiegowi pociski MAM są o połowę krótsze i lżejsze[3]. Pozostawiono półaktywny system naprowadzania na odbitą od celu wiązkę lasera, niezdejmowalne i nieskładane powierzchnie sterowe i fragment korpusu kadłuba pocisku. MAM-L po zrzuceniu jest w stanie osiągnąć poruszający się cel znajdujący się w odległości do 8 km od nosiciela[12]. Na większym dystansie wiązka lasera oświetlająca cel ulega zbyt dużemu rozproszeniu[3]. Istnieje możliwość zwiększenia zasięgu poprzez instalację inercyjnego układu nawigacji, sprzężonego z systemem GPS. W takiej konfiguracji zasięg wzrasta do 14 km, jednakże użycie tego typu układu sterowania ograniczone jest do atakowania celów nieruchomych, o znanych wcześniej współrzędnych[3]. Pociski MAM-L mogą być wyposażone wymiennie w głowicę odłamkowo-burzącą, termobaryczną, tandemową kumulacyjną o deklarowanej przebijalności 700 mm RHA[12]. 4 marca 2021 roku przeprowadzono test nowej wersji pocisku MAM-L. Pocisk uderzył w oddalony o 16 km od punktu zrzutu cel morski. Nowością jest zasięg podświetlania celu, wynoszący 16 km wobec 8 km we wcześniejszym wariancie. Według niepotwierdzonych informacji, w takiej konfiguracji, pocisk może wykorzystywać również inercyjny system nawigacji, przy współudziale pozycjonowania GPS[13]. Drugą dedykowaną dla TB2 bombą szybującą jest MAM-C (MAM-Cirit). Pocisk, podobnie jak wersja MAM-L, naprowadzany jest półaktywnie laserowo. W odróżnieniu od wersji „L”, dysponuje tylko jednym typem głowicy uniwersalnej, zdolnej do przebicia 200 mm stali RHA o średniej twardości (ang. Rolled Homogeneous Armour) i rażeniu odłamkami w promieniu 20 metrów. MAM-C jest również modyfikacją istniejącego wcześniej pocisku, 70 mm lekkiej, kierowanej rakiety Roketsan Cirit, oryginalnie przenoszonej przez znajdujące się na uzbrojeniu tureckiej armii śmigłowce szturmowe. I w tym przypadku usunięto napęd rakietowy, zmniejszając tym samym masę i długość pocisku[3]. MAM-C waży 6,5 kg[12]. TB2 może przenosić typowo dwie bomby MAM-L i dwie MAM-C, albo przy zmniejszonym zapasie paliwa, cztery MAM-L[12]. Nowo opracowanym szybującym pociskiem dedykowanym TB2 jest TÜBİTAK Bozok. Przy zasięgu lotu wynoszącym około 10 km, pocisk w pierwszej fazie lotu naprowadzany jest na cel przez bezwładnościowy system nawigacyjny. Po dotarciu nad cel pocisk kieruje się w jego stronę, przechwytując odbitą od celu wiązkę laserową. Pierwszy próbny zrzut amunicji BOZOK z pokładu TB2 odbył się 26 lipca 2018 roku. Aparat latający ma być zdolny po modyfikacji do przenoszenia sześciu pocisków tego typu[3]. Bomba ma masę 16 kg i głowicę odłamkowo-burzącą detonowaną w powietrzu[12]. Do połowy 2021 roku brak było potwierdzenia, czy uzyskała status operacyjny- źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Bayraktar_TB2
